محمد بن یزید مبرّدابوالعباس محمد بن یزید مبرد (۲۱۰-۲۸۵ق)، از پیشوایان ادبیات عرب قرن سوم هجری قمری در بغداد بود. ۱ - معرفی اجمالیابوالعباس محمد بن یزید بن عبدالاکبر بن عمیر ازدی ثمالی بصری مبرد یمانی، اهل بصره و محل سکونتش بغداد بود. در سال ۲۱۰ق و به قولی ۲۰۷ق دیده به جهان گشود. نسب او به ثماله که طایفه‌ای از ازد بود، می‌رسد. مبرد خود را اصالتاً یمنی می‌دانست و بر همین اساس دختر حفصی، مغنی، را که از بزرگان یمن بوده، به عقد خود در آورد. او نحو را از بزرگانی چون ابوعثمان مازنی و ابوعمر جرمی فرا گرفت و از مازنی سجستانی و سایر ادبای عصر خویش روایت کرده است. او را فردی زبان آور، اخباری، علامه، فصیح، ثقه و خوش‌چهره معرفی کرده‌اند. افرادی چون نفطویه، صولی، احمد دینوری و اسماعیل صفار از وی روایت کرده‌اند. ۲ - وجه تسمیه مبردگویند که چون مازنی کتاب الالف و اللام را تالیف کرد، چند مساله مشکل آن را از مبرد پرسید و چون او به صورتی بسیار نیکو پاسخ داد، مازنی گفت: برخیز که تو مبرِّد، یعنی اثبات کننده حق می‌باشی. سپس کوفیان حرکت راء را تبدل به فتحه کردند و بر این اساس، وی به «مبرَّد» مشهور گردید. ابن خلکان وجوه دیگری را نیز برای این نام‌گذاری ذکر کرده است. ۳ - ویژگیهابه نوشته ابن ندیم، مبرَّد بخش اول کتاب سیبویه را نزد جرمی، و بخش آخر آن را نزد مازنی قرائت کرد. وی تا سال ۲۴۶ق در بصره می‌زیست، سپس به درخواست متوکل خلیفه عباسی (خلافت ۲۳۲-۲۴۷ق) به «سر من رای» (سامرا) رفت و چون متوکل در سال ۲۴۷ق به قتل رسید، به بغداد رهسپار شد و در آنجا مورد احترام امیر محمد بن عبدالله بن طاهر قرار گرفت. او مجانی تدریس نمی‌کرد، بلکه به مقداری که از افراد مزد می‌گرفت به آنان علم می‌آموخت. [۹]
مبرد، محمد بن یزید، الکامل، ج۱، ص۷، مقدمه.
به نوشته منابع، وی در شعر هم دستی داشت. نمونه‌ای از سروده‌های وی را صفدی ذکر کرده است. ۴ - تالیفاتمبرد کتاب‌های زیادی تالیف نمود که مشهورترین آنها الکامل است که از معروف‌ترین کتاب‌های ادبی قرن سوم و یکی از اصول و ارکان علوم ادبی می‌باشد. ابن خلدون در مقدمه خود آن را یکی از چهار کتاب مهم ادبی به حساب می‌آورد. سایر آثار و کتاب‌های مبرد به این شرح است: الروضه المقتضب الاشتقاق الانواء و الازمنه القوافی الخط و الهجاء المدخل الی سیبویه المقصور و الممدود المذکر و المؤنث معانی القرآن که به کتاب تام معروف شده احتجاج القرائه (القراات) الرسالة الکامله الرد علی سیبویه قواعد الشعر اعراب القرآن الحث علی الادب و الصدق قحطان و عدنان الزیادة المنتزعة من سیبویه المدخل فی النحو شرح شواهد کتاب سیبویه ضرورة الشعر ادب الجلیس الحروف فی معانی القرآن الی سورة طه معانی صفات الله جل و جلاله الممادح و المقابح الریاض المونقه اسماء الدواهی عند العرب الاعراب الجامع التعازی الوشی فقر کتاب سیبویه العروض کتاب الاوسط للاخفش الناطق البلاغه شرح کلام العرب و تلخیص (تخلیص) الفاظها و مزاوجة کلامها و تقریب معانیها ما اتفقت الفاظه و اختلاف معانیه فی القرآن طبقات النحویین البصریین و اخبارهم الفاضل و المفضول العبارة عن اسماء الله تعالی الحروف التصریف شرح الفصیح فی اللغة شرح المقدمه الاعتنان اولاد السراری الاختیار الشافی الفتن و المحن الکافی فی الاخبار و المقرّب. [۱۴]
مبرد، محمد بن یزید، الکامل، ج۱، ص۱۴-۱۶، مقدمه.
۵ - وفاتمبرد در ماه شوال ۲۸۵ق از دنیا رفت و در گورستان باب الکوفه به خاک سپرده شد. ۶ - پانویس۷ - منبع• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۷۳۷-۳۳۸، برگرفته از مقاله «محمد مبرد». رده‌های این صفحه : ادیبان قرن 3 (قمری) | درگذشتگان سال 285 (قمری) | زادگان سال 210 (قمری) | شخصیت‌های قرن 3 (قمری) | مؤلفان قرن 3 (قمری)
|